Zaterdag 3 juni 2023 was er – Georganiseerd door Nationaal Heksenmonument – een landelijke actiedag om de slachtoffers van de heksenvervolgingen te herdenken. De namen van de slachtoffers werden voorgelezen en alle aanwezigen legden een witte bloem neer ter nagedachtenis aan hen die ten onrechte van het leven zijn ontnomen, alleen omdat zij anders waren en als bedreiging werden gezien voor de toen heersende norm.
Door het hele land waren een twintigtal herdenkingsbijeenkomsten, waar honderden aanwezigen bij waren. Er was zelfs een herdenkingsbijeenkomst op De Dam in Amsterdam! (zie foto).
Nog eens honderden die thuis hun eigen herdenkingsmoment namen. Dat heb ik zelf ook gedaan, want ik was net dat weekend naar Frankrijk.
Degene waar ik was, is ook een heks, dus we hebben samen witte bloemen geplukt, hebben een altaar gemaakt, en hebben de slachtoffers herdacht uit het verleden.
Het was een prachtig initiatief die ook veel vuldig door de media werd opgepikt,wat zorgt voor weer extra bewustwording voor dit stukje geschiedenis.
Is dat nou wel nodig, die herdenking? was een veel gehoorde kreet. Maar er is veel onwetendheid over de heksenvervolgingen. In onze geschiedenislessen word er maar weinig aandacht aan besteed terwijl het een enorme periode in de geschiedenis betreft. Het heeft honderden jaren aangehouden en heeft wel degelijk een stempel gedrukt op de samenleving.
Ik ben geen feministische heks
Voorheen zei ik altijd ‘Ik ben niet feministisch. Er zijn al heel veel feministische voorvechters, er is al heel veel veranderd. Ik vind het niet zo nodig om daar nog steeds voor te vechten.’ Maar nu het onderwerp verschoven is van gewone gelijke vrouwenrechten naar hekserij, nu werd mijn interesse gewekt, en nu pas zie ik in hoe veel er nog níet is veranderd!
Want vechten voor het veranderen van de negatieve cannotatie op het woord heks, dát doe ik wél al jaren. Niet super activistisch, maar door openlijk zichtbaar te zijn en me niet te verschuilen. Ik zag dat alleen niet direct als feministische actie, omdat hekserij voor mij onzijdig is en niet enkel voor vrouwen.
Daarom twijfelde ik toen mij werd gevraagd of ik een bijdrage wilde leveren aan het boekje Heksenmonument, en twijfelde ik in eerste instantie ook toen me werd gevraagd of ik in de organisatie van Stichting Heksenmonument een rol wilde spelen. Maar het raakt tegelijkertijdexact dekern waarom ik al 20 jaar mijn website bijhoud, ja zeg tegen interviews, openlijk met foto’s en naam post op socialmedia enmijn boeken ben gaan schrijven. Het wordt weleens tijd dat het woord Heks niet meer als scheldwoord en denigrerende term voor in onze ogen slechte vrouwen gebruikt gaat worden! (meestal een ex of schoonmoeder. Níet grappig!)
Het boekje Heksenmonument is een co-creatie van diverse schrijvers die vanuit diverse invalshoeken een blik werpen op de heksenvervolgingen en de gevolgen daarvan op de samenleving.
Mijn bijdrage daarvoor gaat over de huidige heksencommunity.
Het boekje is nogmaar een begin van wat een rimpeleffect teweeg moet brengen, en dat doet het – nu krap een week na het verschijnen ervan – al!
Vrouwenvervolging of toch niet?
Er is inmiddels een flinke discussie gaande of de heksenvervolgingen nu wel- of geen femicide was. Femicide is de term voor het met opzet vermoorden van vrouwen.
Sommige historici en wetenschappers zeggen dat het wél zo is, volgens anderen zou het onzin zijn dat het gericht was op vrouwen, er waren immers ook mannen veroordeeld. Nog grotere onzin zou het zijn dat het nu nog merkbaar is. En het waren in Nederland ‘maar’ 250 slachtoffers in ongeveer 300 jaar tijd, dus waarom al die ophef!?
De 250 slachtoffers zijn enkel degenen waarvan bewijs terug is gevonden in de vorm van geschreven documenten over de veroordelingen. Veel documenten zijn vernietigd; administratie wordt ook nu geen honderden jaren bewaard en dat zal vroeger ook na een aantal jaren zijn weggegooid! Alleen die 250 namen als bewijs zien dat dát het exacte aantal is, is mijns insziens een onjuiste aanname.
Het trauma dat brandstapelangst heet
Hoe de angst van toen nu nog doorspeelt is door overgeleverd trauma:
Stel je voor hoe jij je zou voelen als er in jouw omgeving een vrouw zomaar wordt aangewezen als verdachte, wordt opgepakt, om vervolgens eerst wekenlang gemarteld te worden, uiteindelijk publiekelijk op een plein op een brandstapel gezet te worden… en levend wordt verbrand.
Dan zou je toch jarenlang bang zijn om de volgende te zijn die wordt aangewezen? Dan zou je toch jarenlang angst opbouwen en trauma ontwikkelen, je aan alle regels houden om maar niet op te vallen, je dochters vertellen om vooral in de pas te blijven lopen.
Er hoeft maar een paar keer in je leven zoiets te gebeuren om levenslang trauma in stand te houden. Want net op het moment dat je misschien denkt, het gaat wel weer, het was lang geleden, hoorde je weer over een volgend geval. Niet in jouw straat, maar in het dorp verderop, of de stad verderop.
De heksenvervolgingen duurden 300 jaar! Dat zijn ongeveer 12 generaties aan vrouwen die in angst hebben geleefd. Angst die je onbewust meegeeft aan je kinderen, kleinkinderen, etc.
Het is onbewust trauma geworden die zich in ons lijf heeft vastgezet met gedachten en gevoelens als “Je moet niet opvallen, want dat kan je je kop kosten.” en “Als vrouw hoor je gedienstig te zijn, rustig, aardig, lief, bescheiden.” en “Heksen zijn gevaarlijk, duivels, eng!”
De sprookjesheks is de overlevering van trauma
Zo zijn sprookjesheksen ontstaan! Als waarschuwingsverhalen die je kinderen verteld om vooral niet om te gaan met buitenstaanders, vreemden, je gehoorzaam te gedragen en je verre te houden van magie, want dat is slecht en duivels! Verhalen die we ook nu nog vertellen, want dat doe je gewoon. Sprookjes zijn er om te vertellen, toch? Zo heb je dat geleerd, meegekregen van je ouders of grootouders.
Zie je?
Dat is overlevering.
Dat doe je, want zo heb je dat geleerd.
De angst van toen is een verhaal geworden die we klakkeloos hebben overgenomen en nog overdragen. Naast het onbewuste trauma dat wordt overgedragen, is er in vol zicht een bewust trauma overdragen via sprookjes en vooroordelen over slechte heksen.
Daarom: openheid!
Inmiddels zijn de daadwerkelijke vervolgingen hier in Europa verleden tijd. Gelukkig.
Inmiddels durven de laatste 70 jaar heksen steeds meer naar buiten te treden via media, boeken en de laatste 20 jaar heeft social media voor extra veel openheid gezorgd.
Ik ben heel open over mijn heks-zijn, juist ook omdat het mijn missie is om dat negatieve heks-beeld om te vormen tot een waar beeld. Eén die klopt.
Lang dacht ik dat het schreeuwen in de lege ruimte was, maar ik ben blij dat er meer voorvechters zijn opgestaan!
