Heb je je wel eens afgevraagd hoe we eigenlijk bij het woord heks zijn gekomen? Heksen bestaan al heel lang, dus de woorden die we gebruiken om hen te beschrijven hebben vaak een interessante geschiedenis. Het woord heks zou afstammen van de Middelnederlandse woorden hagetessa/hagetisse/haghetisse/hazus/hazissa, het Oud-Engelse haegtessa en het Oud-Hoogduitse woord hagazussa/hexe, allemaal verschillende schrijfwijzen.
Heggerijders
Vrijwel alle schrijfwijzen van het woord bestaan uit het eerste deel ‘haga’, wat verwijst naar heg, haag, omheining of afscheiding. Haga zou ook bos en wijze betekenen, zodoende geeft het etymologisch woordenboek aan dat de oudste betekenis van hagetisse ‘bostovenares of boswijze’ zou zijn. Voor sommigen is de grondvorm van hagetisse eigenlijk een oervorm van het Noorse “tysja” (elf) of het Zweedse “tös” (meisje). Het tweede deel van het woord tessa/disse/zussa zou afstammen van het woord vrouwe, zuster, wijze, kennisdraagster. Later werd het gelijkgetrokken met het woord dûs, wat duivel of demon betekent. Vanaf toen betekende hagetisse demoonbereidster, oftewel: zij die seks heeft met de duivel. Dat is echter de christelijke vertaling van het woord.
Of komt het toch van Hagedis?
Etymologisch gezien lijkt het woord Hagetisse heel erg op ons huidige woord hagedis. Dit dier werd met kwaadaardige magie geassocieerd door de snelheid waarmee een hagedis ergens verschijnt en verdwijnt.
Er zijn meerdere verklaringen van het woord hagatessa. ‘Haga’ zou verwijzen naar het Germaanse woord Hagana, dat wederom omheining of haag betekent, waarbij het woord haag weer op diverse manieren vertaald kan worden. Het kan een letterlijke betekenis zijn, waarbij een haag of omheining de grens is tussen de bekende en beschaafde wereld en de wildernis. Heksen waren mensen die aan de rand van de beschaving woonden, in een rustigere omgeving aan de rand van het dorp of de stad en soms zelfs erbuiten. Waar ze ook woonden, het was in ieder geval in de buurt van de omheining, zodat ze zich gemakkelijk konden begeven in zowel de beschaafde wereld als in de wereld van natuur, kruiden en bos. Ze stonden in een spagaat, niet in de ene en niet in de andere wereld. De vertaling van hagatessa is daarom terug te brengen tot heggerijder: iemand die -figuurlijk – schrijlings op de heg zit, met één voet in de wereld waarin we leven en één voet in de geestwereld of andere werkelijkheid.
In het Engels kennen we nog het woord “hag”, dat vertaald kan worden als een lelijk oud wijf, maar evengoed als een oude, wijze vrouw (met al dan niet geheime kennis), zoals tegenwoordig in het Nederlands het woord heks ook wordt gebruikt als scheldwoord en tevens een positieve betekenis heeft van draagster van oude kennis.
Het woord ritueel:
Het woord ritueel komt van het woord ‘rtu’, het Sanskriete woord voor menstruatie. De eerste rituelen waren namelijk gelinkt aan de maandelijkse bloedingen van vrouwen. In de oudheid werd er geloofd dat het bloed uit de baarmoeder (de plek waar het ongeboren leven wordt gedragen) mana had, oftewel goddelijke, magische krachten. Bovendien zijn de periodieke bloedingen kosmische gebeurtenissen, net als de cycli van de maan en eb en vloed en zijn vrouwen (en in het bijzonder de bloedingen) gelinkt aan de mysteriën van de kosmos, leven en dood. De status van de vrouw was zodoende hoog, zij bezat de kracht van alle natuurmysteriën en maakt daar zelf deel van uit.
Tegenwoordig is dat in de westerse wereld veranderd. Zowel de vrouw als geslacht als de maandelijkse bloedingen worden als onrein gezien en er worden geen rituelen meer uitgevoerd bij elke bloeding. In India en bij diverse Afrikaanse stammen worden nog wél maandelijks rituelen uitgevoerd om de maandelijkse bloedingen te eren. De periode van de bloeding wordt gezien als een periode waarin je als vrouw extra aandacht aan jezelf en je vrouwelijkheid moet schenken. Het is een cadeautje van de kosmos om rustig aan te doen, jezelf extra te verzorgen en ritueel te ondersteunen dat je vrouw bent en in staat bent om leven te schenken.
En zo blijken gewone woorden die we steeds gebruiken veel diepere lagen van betekenis te hebben!
Wil jij regelmatig tips en weetjes over hekserij, (maan-)rituelen en jaarfeesten in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief! (Ik beloof je dat ik je niet meer dan noodzakelijk zal spammen.)
