Vandaag vieren veel mensen oudejaarsdag, maar het is ook de naamdag van Perchta. Perchta (of Berchta, sommigen zeggen dat zij overeenkomt met Holle/Holda, een nieuwe verbasterde naam is Lucia) is de godin van het Midwinterlicht. De Joeltijd is haar tijd, de tijd waarin ze gezien en geëerd wordt. In de Joeltijd begeleidt zij het licht terug, zodat de natuur opnieuw kan ontwaken. Zij is het die de wilde jacht aanvoert en de hoedster is van de Krampus. Ze beloont moed en inzet met graan, munten en weefattributen. Ze waakt over de zielen van nog niet geboren kinderen.
Lelijke heks
Perchta is niet mooi, ze is een lelijke, angstaanjagende vrouw met een goed en moedig hart. Eigenlijk moedigt ze mensen aan om verder te kijken dan de buitenkant. Vandaag is haar naamdag en ziet zij erop toe dat men haar eert door haar voedsel te eten: vis en pap. Doe je dat niet, dan zal ze je nachtmerries bezorgen of – nog erger – je buik opensnijden en vullen met stenen.
Als godin van de spinsters houdt zij ook niet van onafgemaakt werk. Is je handwerk op haar naamdag (vandaag) nog niet af, dan heb je kans dat zij het zal verpesten. Dus vandaag ontbijt ik met havermout, brand ik een kaars voor haar, ga ik verder met het naaldbindwerkje dat ik aan het maken/leren ben en breng ik een offer van haring en havermout aan Perchta.
Perchta en oliebollen
Veel tradities en gebruiken die bij moderne feestdagen horen, hebben een heidense oorsprong. Dat geldt ook voor het lekkers dat vandaag overal in Nederland wordt gebakken en tijdens de rest van het jaar eigenlijk weinig wordt gegeten: oliebollen! De oliebol is een typisch Nederlands en Belgisch gerecht, waarvan het oudste recept dat we kennen stamt uit 1667, maar ze werden ver voor die tijd ook al gebakken. In deze tijd van het jaar zouden Perchta en andere kwade geesten ‘s nachts ronddwalen, en je wilde natuurlijk niet dat zij je te pakken kregen. Om zich tegen Perchta te beschermen bakten verschillende Germaanse volkeren (waaronder Bataven en Friezen) oliebollen. Door deze vette deegbollen te eten zou het zwaard van Perchta van hen afglijden.
Los daarvan was de oliebol vroeger de ideale traktatie. In de Midwintertijd, waarin men moest leven van de voorraden die eerder in het jaar waren aangelegd, was het moeilijk om aan verse ingrediënten te komen. Oliebollen werden gebakken van lang houdbare ingrediënten die de meeste mensen nog wel in huis hadden. Ook de vele calorieën die oliebollen bevatten waren midden in de winter meer dan welkom.
Wil jij regelmatig tips en weetjes in je mailbox ontvangen over tradities rondom de jaarfeesten, zoals Joel/Midwinter? Meld je dan hier aan voor mijn nieuwsbrief!
